Di tích kiến trúc nghệ thuật chùa Xvayton

Chọn ngôn ngữ

Tiếng Việt Tiếng Anh

Tri Tôn là huyện miền núi có nhiều đồng bào dân tộc Khmer sinh sống, phân bố đều ở các xã và thị trấn Tri Tôn.

Chùa Xvayton (Xà-Tón) là một trong những chùa của đồng bào Khmer nằm ngay trong khu trung tâm huyện lỵ. Từ thành phố Long Xuyên có thể đi đến di tích này bằng hai hướng: thành phố Long Xuyên đến Lộ Tẻ, theo tỉnh lộ 941 đi thẳng vào Tri Tôn hoặc đến thành phố Châu Đốc đi đến Tri Tôn. Du khách có thể đi bằng các phương tiện ô tô, mô tô rất thuận lợi.

Về tên gọi của chùa cũng khá lý thú, theo lời kể, từ thuở xa xưa, vùng này còn hoang vu, rậm rạp, con người sinh sống còn thưa thớt. Trên những ngọn cây cao lớn, từng đoàn khỉ đeo vào nhau và di chuyển, đôi khi còn chọc ghẹo những người đi lại, người dân Khmer chọn nơi này để xây dựng chùa và đặt tên là Xvayton (Xvay là khỉ, Ton là kéo) và tên Xvayton ra đời từ đó, nhân dân địa phương gọi là Xà-Tón.

Theo tài liệu ghi chép và lời kể của các sư sãi cho biết chùa Xvayton dựng lên cách nay rất lâu. Lần đầu tiên chùa được xây dựng trên nền đất, bằng gỗ, lợp lá đơn sơ. Qua một thời gian dài, chùa đã được sửa chữa lại nhiều lần nhưng vẫn giữ nguyên vị trí cũ. Đến 1896, chùa bắt đầu xây dựng lại kiên cố cho đến ngày nay.

Cũng giống như tất cả các ngôi chùa Khmer theo phật giáo Nam tông ở đồng bằng sông Cửu Long nói chung, huyện Tri Tôn nói riêng thường có mô tip kiến trúc tương tự nhau. Di tích chùa Xvayton với nóc nhọn và hai mái cong gộp lại, trên nóc tháp chùa chính được cấu trúc thần rắn Naga nằm dài, tượng trưng cho sự bất diệt và dũng mãnh, mái chùa được cấu trúc hình tam cấp ngói đỏ, xanh, vàng trông đẹp mắt. Chung quanh ngôi chính điện được bao bọc một hàng rào của các tháp nhỏ dùng để hài cốt người chết đã hỏa táng. Từ xa nhìn hàng tháp này khiến cho ta liên tưởng đến những người lính đang đứng ngày đêm canh giữ ngôi chùa vô giá, trên đỉnh của các tháp được chạm tượng thần Bay-Yon bốn mặt (thần Sáng tạo).

Bên trong chính điện, trên bục cao có thờ tượng Phật Thích Ca rất lớn, chung quanh tường có vẽ rất nhiều sự tích về Phật Thích Ca với các đường nét độc đáo tinh xảo do những nghệ sĩ người Khmer vẽ. Các cột chống đỡ cũng được vẽ các hình rồng mây, trên trần nhà cũng được vẽ nhiều hình chim, mây, hoa lá do các họa sĩ người Khmer thể hiện một cách độc đáo.

Hàng năm, chùa Xvayton có những ngày lễ như sau :

1/ Lễ Chol Chnam Thmay: lễ vào năm mới (giống như ngày Tết Nguyên Đán của người Kinh), lễ này tổ chức vào ngày 13,14,15 tháng 4 dương lịch.

2/ Lễ Pisát Bôchia: lễ nhớ ơn Phật, tổ chức vào ngày rằm tháng 4 (âm lịch).

3/ Lễ Chol Cà Sa: lễ cấm cung sư sãi không ra khỏi chùa 3 tháng. Lễ này bắt đầu từ ngày rằm tháng 6 đến hết ngày rằm tháng 9.

4/ Lễ Pha Chun Bênh (còn gọi lễ Đônta): lễ cúng ông, bà. Lễ này kéo dài 3 ngày, từ ngày mùng 1 đến ngày 3 tháng 8 âm lịch, nhân dân quanh vùng mang bánh tét, hoa quả, cơm canh đến chùa cúng để tỏ lòng biết ơn đối với người đã khuất và cầu phước lành cho bản thân cũng như gia đình.

5/ Lễ Dâng Y: lễ sắm quần áo cho sư sãi, các vật dụng cần thiết cho nhà chùa hoặc trường học trong làng.

Trên đây là những ngày lễ có thời gian qui định cụ thể, ngoài ra còn những ngày lễ không qui định thời gian, thường thì người dân tộc Khmer đi chùa vào những ngày mùng 5, 8, 15, 20, 25, 30 (tính theo âm lịch).

Do nằm tại trung tâm thị trấn nên chùa Xvayton không bị ảnh hưởng chiến tranh tàn phá trong thời kỳ kháng chiến bảo vệ độc lập cũng như chiến tranh biên giới Tây Nam, chùa vẫn còn giữ được nguyên vẹn hình dáng ban đầu. Do đó chùa có sức thu hút khách tham quan và nhân dân quanh vùng đến chiêm bái rất đông. Di tích kiến trúc nghệ thuật chùa Xvayton được Bộ Văn hóa Thông tin xếp hạng theo Quyết định số 235/VH-QĐ ngày 12/12/1986.