Di tích kiến trúc nghệ thuật đình thần Bình Mỹ

Thứ ba - 16/07/2024 09:45

Đình thần Bình Mỹ thuộc ấp Bình Trung, xã Bình Mỹ, huyện Châu Phú, tỉnh An Giang. Di tích cách trung tâm thành phố Long Xuyên khoảng 25km đường bộ về hướng Bắc, cách trung tâm thị trấn Cái Dầu khoảng 10km đường bộ về hướng Nam. Từ Long Xuyên, du khách theo Quốc lộ 91 hướng về Châu Đốc khoảng 25km, lên dốc cầu Bình Mỹ, nhìn bên trái là ngôi đình thần Bình Mỹ. Các loại phương tiện giao thông đường bộ đến di tích đều thuận lợi.

Theo lời tương truyền của các vị cao niên trong Ban Quý tế, lịch sử ngôi đình có từ thế kỷ XVIII (năm 1786), được khởi dựng lần đầu bằng cột gỗ, mái lá, vách ván đơn sơ bên vàm rạch Trà Vơ, nằm giữa hai phần đất của ông Nguyễn Tài Ngoán (còn gọi là Sung Biện Ngoán) và ông Lưu Văn Lai (còn gọi là Hương kiểm Phố). Do bị cháy nên vị trí dựng lại ngôi thờ có thay đổi đến bờ rạch Xẻo Sâu.

Năm 1890, ngôi đình lại bị cháy nên tiếp tục di dời đến phần đất của ông Cao Văn Lành và ông Nguyễn Văn Phải hiến tặng, cách địa điểm cũ khoảng 03 km.

Năm 1924, nhân dịp lễ mừng thọ 40 tuổi “Tứ tuần đại khánh tiết”, vua Khải Định ban hành nhiều sắc phong cho các địa phương. Trong đó, có sắc phong thần “Bổn cảnh” cho làng Bình Mỹ, ngày 25 tháng 7 năm 1924.

Đến năm 1928, hương chức cùng dân làng Bình Mỹ họp bàn đồng sức, đồng lòng xây dựng lại ngôi đình mới theo bản vẽ thiết kế của ông Phạm Tứ Quý, dựa theo kiểu mẫu đình Châu Phú thời bấy giờ. Chi phí xây dựng đình là 200.000 đồng tiền Đông Dương, chưa tính phần công quả của bà con đóng góp. Lần này, đình được xây dựng kiên cố, khang trang đến nay, đủ ba hạng mục: Võ ca, võ quy và chính điện tồn tại đến nay.

Di tích nằm trên khu đất thổ cư 3.636,2m2, đã được đăng ký quyền sử dụng đất, bao gồm các hạng mục xây dựng theo trục chính: Cổng tam quan, hàng rào, sân, miếu thần nông, ngôi đình chính, nhà khách và các hạng mục phụ trợ khác. Riêng ngôi đình chính có diện tích xây dựng 738m2, chiều ngang 18m, chiều dài 41m.

Đình thần Bình Mỹ mang vẻ đẹp kết hợp giữa kiến trúc cổ kính phương Đông và hiện đại của phương Tây. Các bậc tiền nhân đã ứng dụng kiến trúc “trùng thềm điệp ốc” triều Nguyễn và tiếp biến những nghệ thuật trang trí của kiến trúc Pháp để kiến thiết nên ngôi đình thần Bình Mỹ uy nghi, tráng lệ. Đặc trưng là bốn vách tường bao dày, đầu các cột hiên đều xây bằng gạch, đắp chỉ hoa văn cầu kỳ, kiểu cửa vòm uốn lượn và sơn màu chủ đạo là vàng, trắng.

Ngoại thất đình thần Bình Mỹ là một thể khối kiên cố, uy nghi. Mái đình kết cấu theo kiểu chồng diêm với ba tầng mái ngói âm dương. Điểm nổi bật và đặc sắc nhất là sự liên kết của nhiều bộ nóc mà vẫn đảm bảo thoát nước thuận tiện. Có đến 8 bộ nóc mái (bốn bộ nóc chính và bốn bộ nóc phụ), các bộ nóc to nhỏ, cao thấp, nhấp nhô suốt chiều dài bộ mái đình. Các cấp mái xòe rộng trải ra bốn phía nhưng không võng xuống, phối hợp nhau thành từng cụm nóc, trên từng cụm nóc trang trí nhiều hình tượng, hoa văn, họa tiết sắc xảo, tạo nên bộ nóc đình trông kỳ vĩ và ấn tượng.

Các bờ nóc chính đều được xây cao, đắp nổi phù điêu chủ đề dây hoa lá. Góc mái, bờ chảy đều được trang trí nhiều bộ tượng gốm tráng men mang phong cách của dòng gốm dân gian Nam Bộ. Trên các mặt dựng giữa các tầng mái và tường hồi có trang trí tranh vẽ các chủ đề sánh đôi, gần gũi với thiên nhiên như: sông - núi, tùng - lộc, trĩ - mẫu đơn, mai - điểu,... Tất cả cùng hòa quyện vào nhau góp phần làm tăng thêm giá trị thẩm mỹ, nét nghệ thuật ngoại thất ngôi đình một cách hài hòa.

Không gian nội thất ngôi đình chính gồm ba hạng mục: Võ ca, Võ quy và Chính điện, liên kết liền mạch nhau tạo cảm giác rộng thoáng. Bộ khung cột, vì kèo, xuyên, trính, đòn tay, rui đều là gỗ căm xe, được kết nối với nhau bằng kỹ thuật ghép mộng đóng chốt, thể hiện trình độ tỉ mĩ và tay nghề cao của nghệ nhân xây dựng. Khu chính điện là nơi thờ cúng chính nên tập trung nhiều chi tiết trang trí mỹ thuật. Các bộ bao lam thành vọng (cửa võng), liễn đối, hoành phi được chạm khắc công phu theo đề tài tứ linh, chim muông, hoa lá... kết hợp thơ văn Hán Nôm mang

Đình thần Bình Mỹ thờ Thần “Bổn cảnh”, phối thờ danh thần Nguyễn Hữu Cảnh và các bậc tiền hiền đã có công đóng góp xây dựng, phát triển làng Bình Mỹ. Hàng năm, đình có hai lễ hội chính được tổ chức theo nghi thức cổ truyền:

+ Kỳ yên: ngày 18, 19, 20/4 âm lịch.

+ Lạp miếu: ngày 19, 20/12 âm lịch.

Ngoài ra còn có các lệ cúng phụ khác như lễ giỗ Nguyễn Hữu Cảnh, lệ Tam Ngươn, tết Nguyên Đán...

Năm 2000, Ủy ban Nhân dân tỉnh An Giang xếp hạng đình thần Bình Mỹ là di tích kiến trúc nghệ thuật, theo Quyết định số 285/QĐ-UB, ngày 18/2/2000.

Năm 2014, đình thần Bình Mỹ được Bộ Văn hóa, Thể hao và Du lịch xếp hạng di tích kiến trúc nghệ thuật cấp Quốc gia, theo Quyết định số 4102/QĐ-BVHTTDL ngày 12/12/2014./.