Phòng trưng bày văn hoá dân tộc Hoa

Select language

Vietnamese English

Kính thưa quí đoàn!

Người Hoa là một tộc người trong 54 cộng đồng dân tộc ở Việt Nam. Từ hơn ba thế kỷ qua, cộng đồng người Hoa từ Trung Quốc sang Việt Nam định cư vào nhiều thời điểm và sinh sống trên nhiều địa bàn khác nhau. Ngoài giai đoạn chính vào cuối thế kỷ XVII (1679) của nhóm người “bài Mãn phục Minh” sang tập trung tại ba điểm lớn: Biên Hòa, Gia Định, Mỹ Tho... do Trần Thắng Tài, Dương Ngạn Địch dẫn đầu; còn có nhóm của Mạc Cửu đến vùng Mang Khảm, sau lập xứ Hà Tiên, vào đầu thế kỷ XVIII. Ngoài những thời điểm đánh dấu các cuộc di dân lớn kể trên, cộng đồng người Hoa từ Trung Quốc vẫn tiếp tục đến Việt Nam trong nhiều thời gian khác và đã cư trú khắp nơi. Đặc biệt, tại địa bàn đồng bằng sông Cửu Long, người Hoa đã định cư ở nhiều tỉnh như: Cà Mau, Bạc Liêu, Sóc Trăng, An Giang, Đồng Tháp...

Cùng với các luồng di dân lớn vào Việt Nam, người Hoa định cư tại tỉnh An Giang khá sớm. Đầu thế kỷ XVIII đã có một bộ phận người Hoa theo Chưởng cơ Nguyễn Hữu Cảnh đến định cư tại huyện Chợ Mới (xã Mỹ Luông và thị trấn Chợ Mới). Song song đó, xã Minh Hương đã được hình thành sớm ở làng Long Sơn (Tân Châu) và ở xã Mỹ Đức (huyện Châu Phú) thể hiện sự hội nhập vào cộng đồng người Việt từ rất sớm, qua hình thức sống xen kẽ. Người Hoa sống tập trung tại hai điểm lớn là thị xã Long Xuyên và Châu Đốc

Ngoài ra còn có mặt ở một số thị trấn thuộc các huyện An Phú, Tân Châu, Chợ Mới, Phú Tân, Châu Phú, Châu Thành, Tri Tôn, Tịnh Biên và Thoại Sơn. Một số ít sống rải rác ở vùng nông thôn và biên giới như tại các xã: Khánh Bình, Khánh An, Quốc Thái, Phước Hưng, Đa Phước (huyện An Phú), Phú Hiệp (Phú Tân), Vĩnh Mỹ (thị xã Châu Đốc), Mỹ Đức (Châu Phú)…

Qua nhiều giai đoạn lịch sử, người Hoa ở An Giang đã an cư lạc nghiệp, có cuộc sống ngày càng sung túc, kinh tế ngày càng phát triển, hiện toàn tỉnh đã có 11.256 người Hoa, chiếm 0,5% dân số toàn tỉnh.

Trong quá trình cư trú xen kẽ với người Việt, người Hoa cũng thường sống tập trung theo từng nhóm ngôn ngữ, hình thành nhiều khu vực có đông người Hoa Triều Châu như ở thị xã Châu Đốc; người Hẹ ở huyện Tịnh Biên; người Phúc Kiến ở thị xã Long Xuyên...

Kính thưa quí đoàn!

Về trang phục truyền thống vẫn giữ được nét đặc trưng riêng hướng về cội nguồn dân tộc. Trong ngày lễ Tết, phụ nữ người Hoa thường mặc một loại áo váy mà người Việt quen gọi là “Sườn xám” (còn người Hoa gọi là “chuyền chỉ”).

Sườn xám là loại áo dài nữ, may theo kiểu xẻ tà, chiết eo, áo có một khuy vải hình hoa cúc và ở nách bên phải có 6 khuy bằng vải, không có ống tay hoặc ống tay ngắn, cổ áo đứng, cao khoảng 4cm được may bằng vải tơ tằm, sa tanh… màu xanh ngọc bích hoặc đỏ, hồng, vàng…

Đàn ông mặc áo dài đến chân, không có nút, bên ngoài là một áo nhỏ ngắn (có cài nút vải).

           Đối với người Hoa họ theo truyền thống chế độ phụ quyền. Con cái lấy họ theo cha. Trước kia, người chồng Hoa thường theo tập tục “năm thê, bảy thiếp”, nhưng hiện nay dần dần đã có nhiều gia đình sống hạnh phúc theo chế độ một vợ, một chồng. Con trai có quyền thừa kế tài sản của cha mẹ.

Khi kết hôn, người Hoa không lấy người cùng họ, yếu tố thân tộc gia đình được coi trọng và là sợi dây liên kết những người cùng họ với nhau qua nhiều thế hệ. Một số tập tục trong cưới hỏi của người Hoa ở An Giang trước đây vẫn còn lưu giữ lại một số nét chính trong từng cộng đồng thuộc nhóm ngôn ngữ. Người Hoa Triều Châu tiến hành lễ cưới đều có lì xì dù nhiều hay ít phải có đủ con số 4, còn đối với người Hoa Quảng Đông lại chuộng con số 6 và 8. Ngày nay, do sống cộng cư với người Việt nên người Hoa đã hòa nhập vào cuộc sống của người Việt, cả trong nghi lễ và trang phục. Phụ nữ Hoa trong ngày cưới đã mặc theo áo cưới phương Tây.

Trang phục cưới truyền thống của cô dâu chú rể người Hoa (chỉ hiện vật)

     Cô dâu mặc bộ áo cưới (xám khoành) màu đỏ bằng gấm thêu, dài chấm gối, chiếc áo ngắn bằng gấm ngũ sắc, cổ đứng, xẻ giữa, nút thắt to, tay áo dài và rộng để lộ chiếc áo trắng bên trong. Toàn bộ áo và xiêm được thêu nổi hình phụng “phùng xám” (áo phụng). Cô dâu còn đội thêm chiếc mũ cưới (mũ phụng), gồm hình chim phượng với các bông nhung đỏ đung đưa theo bước chân, phía trước mũ có chiếc rèm thưa bằng hạt châu để che mặt. Chân đi hài bọc gấm hoặc nhung thêu hoa.

     Trang phục của chú rể là bộ xiêm và áo bằng gấm xanh, dệt chữ thọ hay chữ phúc. Áo của chú rể thêu rồng gọi là “lùng xám” (áo rồng). Áo kiểu thường dài, cổ áo cao, tay dài và rộng, cài cúc ở sườn phải hoặc ở giữa. Bên trong mặc áo trắng, trên đầu đội mũ quả bí hoặc mũ dưa hấu màu xanh sậm, chân đi hài bọc gấm. Giữa ngực chú rể có đính một bông hoa vải to màu đỏ, các dải dây buộc chéo vào người. Cũng có khi chú rể không cài hoa mà khoác bên ngoài áo dài một chiếc áo ngắn không tay, xẻ giữa gọi là “mạ hoa”.

Một số hiện vật dùng trong sinh hoạt hàng ngày (chỉ hiện vật)

Kính thưa quí đoàn!

 Mỗi cộng đồng người Hoa thuộc ngôn ngữ khác nhau đều chuyên về một số ngành nghề riêng. Nếu như người Hoa Quảng Đông đa số sống bằng nghề mua bán chạp phô (tạp hóa) (một số hiện vật dùng trong việc kinh doanh buôn bán như… (chỉ hiện vật…cân…) thì người Triều Châu bán trà, (hiện vật thùng trà,) người Tiều làm ruộng, làm rẫy (họ sử dụng thùng cây để gánh nước tưới rẫy và cũng tận dụng dùng để giặc quần áo (chỉ hiện vật đôi thùng cây tưới rẫy, bàn cào) người Hẹ lại chuyên kinh doanh thuốc Bắc (phục dựng trang hốt thốc bắc, tủ thuốc)….

Về tín ngưỡng, tôn giáo

Là một trong nhiều cư dân ở vùng Đông Nam Á tin vào thần linh có khả năng bảo hộ, che chở, giúp đỡ con người, nên trong tư duy những người di dân từ Trung Quốc sang Việt Nam đã mang theo đặc điểm trong tín ngưỡng của họ là tín ngưỡng đa thần. Nhiều thần linh vốn được thờ tự từ quê nhà đã được cộng đồng người Hoa lưu giữ khi đến vùng đất mới. Ngoài việc thờ cúng tổ tiên, gia tộc, dòng họ; các vị thần phù hộ (thần bếp, thổ địa, thần tài); một số vị thánh, bồ tát như: Quan thánh đế quân, bà Thiên hậu, ông Bổn…) được thờ nhiều trong các chùa, miếu (hệ thống khá phát triển, chùa miếu thường gắn liền với Hội quán, trường học…, đây cũng là nơi sinh hoạt văn hóa cộng đồng, nơi diễn ra các lễ hội). Giới thiệu hình ảnh các miếu thờ của người Hoa.

Ngày lễ chính trong miếu nhằm kỷ niệm ngày sinh của các thần được thờ tự; những ngày cúng thường kỳ trong năm như rằm tháng giêng, tháng bảy và tháng mười; cúng tạ lễ bình an cuối năm (16 tháng chạp) ở Thất Phủ Miếu. Đặc biệt trong dịp lễ Vu Lan, các miếu đều tổ chức cúng nhiều ngày liên tiếp 18,19,20,21 tháng 7.

Sinh hoạt văn hoá truyền thống của người Hoa có nhiều thể loại như hát, múa, hài kịch… với nhiều loại nhạc cụ: (chỉ hiện vật) tiêu, sáo, các loại đàn (Kìm, nhị, nguyệt…)

Múa lân, sư tử, rồng… (chỉ ảnh) là những loại hình nghệ thuật mang tính quần chúng sâu rộng được trình diễn hàng năm, vào những ngày lễ lớn như ngày lễ Tết. Trong năm, ngày lễ tết đối với người Hoa là dịp vui chơi, giải trí trong dòng họ, cộng đồng. Ngoài tết Nguyên Đán còn có Nguyên Tiêu, Thanh Minh, Đoan Ngọ, Trung Nguyên, Trung Thu…Ngày nay, những lễ hội này đã diễn ra không chỉ người Hoa tham gia, mà là những lễ hội chung của toàn dân trong tỉnh.

Cộng đồng người Hoa sinh sống chủ yếu vào thương mại là chính, trong đó là nghề bắt mạch, hốt thuốc bắc là nghề tiêu biểu nhất. Để duy trì và phát triển sự nghiệp, họ đề ra những nguyên tắc để khuyên răn con cháu, làm ăn phải biết giữ chữ “tín” lên hàng đầu. Vì thế, hầu hết các tiệm buôn bán lớn, nhỏ đều phải có treo tấm bảng gọi là “Sinh ý kinh” để mọi người cùng nhau ghi nhớ. (chỉ hiện vật bảng sinh ý kinh).

Kính thưa quí đoàn!

Những nét sinh hoạt văn hóa truyền thống mà bà con người Hoa lưu giữ cho thấy những giá trị văn hóa đặc sắc được bà con bảo tồn, gìn giữ và phát huy đã góp phần làm phong phú kho tàng văn hóa dân tộc tại vùng đất An Giang nói riêng và vùng Tây Nam Bộ nói chung./.