Bảo vật quốc gia, hiện vật tiêu biểu

Thứ ba - 16/07/2024 04:41

1. Giới thiệu chung

Bảo tàng tỉnh An Giang hiện đang lưu giữ, bảo quản hơn 38.000 tư liệu, hình ảnh, hiện vật, trong đó có những hiện vật gốc độc bản, độc đáo, có giá trị quý hiếm đã được Thủ tướng Chính phủ công nhận bảo vật quốc gia gồm Hiện nay, Bảo tàng tỉnh An Giang đang lưu giữ 06 bảo vật quốc gia:

+ Tượng thần Brahma Giồng Xoài (Quyết định số 1821/QĐ-TTg ngày 24/12/2018 của Thủ tướng Chính phủ);

+ Bộ Linga - Yoni Đá Nổi (Quyết định số 1821/QĐ-TTg ngày 24/12/2018 của Thủ tướng Chính phủ);

+ Tượng Phật gỗ Giồng Xoài (Quyết định số 88/QĐ-TTg ngày 15/01/2020 của Thủ tướng Chính phủ);

+ Tượng Phật đá Khánh Bình (Quyết định số 88/QĐ-TTg ngày 15/01/2020 của Thủ tướng Chính phủ);

+ Bộ Linga - Yoni Linh Sơn (Quyết định số 2283/QĐ-TTg ngày 31/12/2020 của Thủ tướng Chính phủ).

+ Mukhalinga Ba Thê (Quyết định số 41/QĐ-TTg ngày 30/01/2023 của Thủ tướng Chính phủ).

Bảo tàng tỉnh An Giang đã bố trí 01 phòng trưng bày Bảo vật quốc gia” nhằm giới thiệu một số bảo vật quốc gia của tỉnh An Giang đến công chúng, khách du lịch và được mở cửa phục vụ từ ngày 09/02/2021 đến nay.

2. Tượng Brahma Giồng Xoài (Bảo vật quốc gia năm 2018)

- Nguồn gốc xuất xứ: Hiện vật được tìm thấy năm 1983, ở Giồng Xoài nằm về phía tây của khu di tích Óc Eo-Ba Thê.

- Chất liệu chính: Sa thạch

- Kích thước: cao 45cm; rộng 20cm; dày 20cm.

- Niên đại: thế kỷ VI-VII, thuộc niên đại văn hóa Óc Eo.

- Miêu tả: Tượng thần Brahma còn lại từ một phần trên của ngực lên đỉnh đầu (tượng vỡ mất từ vai trái xuống ngang ngực phải). Tượng Brahma dạng tượng tròn, có bốn mặt, có những đặc điểm thể hiện mang tính hiện thực cao: ngực nở nang, vai tròn rộng, tóc búi cao, bốn mặt của Brahma hình trái xoan đầy đặn, cung mày khá rõ nét, mắt hình thoi, mũi thanh tú với sống mũi thẳng, miệng khép nhẹ, môi dầy, hai bên vành môi có hàng ria cong.

- Giá trị hiện vật:

Thể loại tượng Brahma bằng đá được tìm thấy rất ít trong văn hóa Óc Eo nói chung và ở khu vực nói riêng. Cho đến nay chỉ có 02 hiện vật tượng loại này được ghi nhận tìm thấy đều ở khu di tích Óc Eo-Ba Thê và tượng Brahma Giồng Xoài là tượng thần Brahma bằng đá có niên đại sớm nhất và duy nhất thuộc văn hóa Óc Eo còn lại hiện nay. Hiện vật không chỉ phản ánh lịch sử ảnh hưởng rất rõ nét của văn hóa - tôn giáo Ấn Độ ở vùng đất Nam Bộ, mà còn thể hiện sự tương tác, kết hợp hài hòa giữa nét văn hóa bản địa với các yếu tố ngoại nhập. Đồng thời, hiện vật cũng cho thấy vị trí trung tâm của văn hóa Óc Eo trong hệ thống giao lưu văn hóa Đông-Tây vào thời kỳ này.

Tượng thần Brahma Giồng Xoài là một tư liệu khoa học, là hiện vật quan trọng mà các ngành khoa học có thể tiếp cận nghiên cứu dưới nhiều góc độ khác nhau. Đây là tư liệu khoa học góp phần nghiên cứu, so sánh mối quan hệ lịch sử, văn hóa và đặc điểm phát triển nghệ thuật tạo hình ở Nam Bộ và khu vực.

Nhìn chung, hiện vật là một tư liệu rất quý, hiếm, có giá trị quan trọng cho việc góp phần nghiên cứu lịch sử tôn giáo ở Nam Bộ, lịch sử văn hóa Óc Eo, đặc biệt là lịch sử quan hệ quốc tế, trao đổi, giao lưu đa dạng của vùng đất Nam Bộ với thế giới bên ngoài trong thiên niên kỷ I Công nguyên, nhất là với Ấn Độ, Trung Quốc, Đông Nam Á và Địa Trung Hải.

3. Bộ Linga - Yoni Đá Nổi (Bảo vật quốc gia năm 2018)

- Nguồn gốc xuất xứ: hiện vật được phát hiện trong một cuộc khai quật khảo cổ học năm 1985 tại khu di tích Đá Nổi (Phú Hòa, An Giang).

- Chất liệu chính: kim loại vàng, đồng thau

- Kích thước: cao 10cm; rộng 12,2cm, nặng 2.673 gram.

- Niên đại: thế kỷ V-VI, thuộc niên đại văn hóa Óc Eo.

- Miêu tả: Hiện vật là một bộ linga-yoni có cấu trúc ba phần rời ghép lại thống nhất với nhau, gồm: linga, yoni cùng khối bệ và tấm kim loại biểu tượng của bộ phận yoni.

+ Linga: bằng kim loại vàng, được gắn sâu vào mặt trên ở trung tâm của khối bệ bằng đồng.

+ Yoni và khối bệ: có cấu trúc liền khối với phần bệ bên dưới được đúc bằng đồng thau. Bên dưới là khối bệ ba tầng: đế dưới cùng rộng nhất được làm giật cấp một lần, phần trên cùng có đặc điểm tương tự phần đế song tỷ lệ nhỏ hơn.

+ Biểu tượng của bộ phận yoni: là một miếng kim loại bằng vàng được dát mỏng và cắt hình vuông, vỡ mất một góc nhỏ. Chính giữa tâm tạo lỗ thủng bằng hai đường cắt chéo nhau. Linga được đặt xuyên thủng qua tâm của biểu tượng yoni này, mang tính tả thực rất cao. Đặc điểm thể hiện của tấm kim loại này như màng trinh tiết phủ kín bên trong yoni bị phá thủng bởi linga, biểu thị cho sự hủy diệt và tái tạo của thần Shiva.

- Giá trị hiện vật:

Hiện vật là bộ linga-yoni duy nhất bằng kim loại gồm nhiều phần ghép lại thống nhất. Hiện vật là bằng chứng quan trọng trong việc nhận diện lịch sử phát triển của các hoạt động trao đổi thương mại, tương tác văn hóa cùng lịch sử truyền bá và ảnh hưởng của tôn giáo từ nền văn minh Ấn Độ đến vùng đất Nam Bộ và khu vực Đông Nam Á trong lịch sử, đặc biệt trong nửa sau thiên niên kỷ I.

Tính hiện thực của bộ hiện vật này thể hiện ở yoni qua đặc điểm thể hiện các chi tiết chạm-khắc rất tinh tế và rất hiện thực với tính biểu cảm cao. Đặc biệt, cách thể hiện linga xuyên thủng yoni mang tính tượng trưng rất cao, rất sinh động. Nó vừa thể hiện đậm nét nội dung tôn giáo của Ấn Độ giáo, vừa thể hiện năng lực sáng tạo mạnh mẽ cùng sáng tạo nghệ thuật trang trí của người thợ thủ công (hay có thể gọi là nghệ sĩ) chế tác ra chúng từ góc độ tạo hình, tính mỹ thuật và nghệ thuật trang trí.

Bộ linga-yoni là một tư liệu khoa học, là hiện vật quan trọng mà các ngành khoa học có thể tiếp cận nghiên cứu dưới nhiều góc độ khác nhau. Đây là tư liệu khoa học quan trọng không chỉ đối với khảo cổ học mà còn có giá trị lớn đối với nghiên cứu lịch sử, văn hóa, mỹ thuật, quan hệ ngoại giao, tôn giáo, kỹ thuật luyện kim, nghề kim hoàn… của vùng đất Nam Bộ với khu vực và rộng hơn trong thời kỳ văn hóa Óc Eo.

4. Tượng Phật gỗ Giồng Xoài (Bảo vật quốc gia năm 2019)

- Nguồn gốc xuất xứ: Hiện vật sưu tầm, ở khu vực di tích Giồng Xoài nằm về phía tây của khu di tích Óc Eo-Ba Thê.

- Chất liệu chính: Gỗ sao, có thớ mịn, chắc và khối lượng riêng lớn.

- Kích thước: cao 270cm; nặng 94.000gram

- Niên đại: Thế kỷ IV - VI, thuộc niên đại văn hóa Óc Eo.

- Miêu tả: Hiện vật tượng Phật bằng gỗ được tạc trong tư thế đứng trên bệ hình trụ tròn, tay phải gãy đến vai, tay trái gãy mất bàn tay. Phần mặt thể hiện vuông vức với cằm to, khỏe, tóc xoăn búi cao, chi tiết áo cà sa phủ từ vai trái xuống chân song do bị vỡ nhiều nên không thể nhận rõ, chỉ còn một phần vạt áo vắt trên tay trái buông xuống, một phần giữa hai chân - áo phủ kín nửa bên phải cơ thể. Khi phát hiện, bên ngoài tượng còn dính một lớp vàng dát mỏng song đã bị và bị người dân bóc lấy toàn bộ.

- Giá trị hiện vật:

          Trên bình diện chung của đồng bằng sông Cửu Long, loại hình tượng Phật gỗ được tìm thấy được cho đến hiện nay là khá nhiều, song tượng Phật gỗ Giồng Xoài nổi bật với kích thước to lớn, được xếp vào nhóm tượng Phật gỗ có kích thước lớn song lại có số lượng hiếm hoi (chung nhóm với tượng Phật gỗ Gò Tháp, bàn tay tượng Phật bằng gỗ ở Nhơn Thành).

Tượng Phật gỗ Giồng Xoài nằm trong số ít hiện vật cùng loại có tình trạng còn nguyên dạng, có thể nhận diện được rõ các đặc điểm chi tiết tiêu biểu thể hiện trên đó so với các hiện vật cùng loại. Hiện vật là sản phẩm tiêu biểu cho nghệ thuật tạo hình nói chung và điêu khắc nói chung, sản phẩm đỉnh cao của kỹ thuật chế tác thủ công (điêu khắc, dát mỏng kim loại và phủ vàng cũng như là bằng chứng cho khả năng về sự tồn tại của nghề sơn).

Tượng được chế tác theo mẫu quy chuẩn của tượng Phật giáo Theravada có nguồn gốc từ Ấn Độ, song chất liệu, đặc điểm khuôn mặt cùng các chi tiết thể hiện cho thấy nó là sản phẩm của quá trình giao lưu và tiếp biến văn hóa vốn diễn ra rất mạnh mẽ trong thời kỳ văn hóa Óc Eo, đặc biệt vào giai đoạn phát triển đỉnh cao của nền văn hóa này.

5. Tượng Phật đá Khánh Bình (Bảo vật quốc gia năm 2019)

- Nguồn gốc xuất xứ: hiện vật được phát hiện ở xã Khánh Bình, huyện An Phú, tỉnh An Giang.

- Chất liệu chính: Đá sa thạch hạt mịn màu xám nhạt.

- Kích thước: cao 71,2cm; nặng 33.000gram

- Niên đại: Thế kỷ VI - VII, thuộc niên đại văn hóa Óc Eo.

- Miêu tả: Tượng tròn đã được chế tác rất hoàn thiện, tạc từ một khối sa thạch lớn thể hiện toàn bộ các chi tiết từ đỉnh đầu xuống đến phần bệ và chốt tượng, liền khối. Tượng đức Phật thể hiện trong tư thế đứng thẳng cân đối (abhanga) trên một khối bệ bẹt với viền bệ tròn đơn giản. Dưới bệ có một chốt lớn hình trụ ngắn - tiết diện hình chữ nhật thu nhỏ xuống dưới, hình chóp cụt.

 - Giá trị hiện vật:

          Tượng Phật đá là một trong số rất hiếm hoi tượng Phật thuộc thời kỳ văn hóa Óc Eo còn nguyên vẹn và có thể được xếp vào nhóm những điêu khắc Phật giáo bằng đá còn nguyên vẹn, có độ hoàn thiện rất cao và rất tiêu biểu thuộc nền văn hóa này đã được phát hiện và biết đến hiện nay.

Hiện vật là một tác phẩm điêu khắc hoàn thiện, rất cân đối với đường nét mềm mại, hài hòa… cho thấy trình độ thẩm mỹ, kỹ thuật tạo hình rất cao, trình độ tay nghề rất điêu luyện, tinh tế. Các đường nét, hình khối thể hiện trên nền chất liệu đá chuyển tải được tính trang trọng sự sống động cho tác phẩm điêu khắc này. Mặc dù đặc điểm hình mẫu và các chi tiết trên tượng tuân thủ đầy đủ các đặc điểm tôn giáo du nhập, song những đường nét thể hiện trên khuôn mặt đã mang những dấu ấn rõ nét của cư dân bản địa, có thể xem như là một biểu hiện của sự bản địa hóa.

Tượng Phật đá có giá trị lớn trong việc nghiên cứu các mối quan hệ văn hóa, lịch sử tôn giáo, giao lưu, trao đổi thương mại giữa đồng bằng sông Cửu Long với khu vực và Ấn Độ… Ngoài ra, các vấn đề về nghệ thuật tiếu tượng, truyền thống - kỹ thuật điêu khắc đá, nguồn nguyên liệu… là những nguồn thông tin rất đa dạng chứa đựng trong hiện vật này, có giá trị đối với những nghiên cứu dưới nhiều góc độ khác nhau.

6. Bộ linga-yoni Linh Sơn (Bảo vật quốc gia năm 2020)

- Nguồn gốc xuất xứ: hiện vật được phát hiện năm 1985, tại chân núi phía đông thuộc khu vực chùa Linh Sơn, huyện Thoại Sơn, tỉnh An Giang.

- Chất liệu chính: Đá sa thạch hạt mịn màu nâu đen và màu xám đen.

- Kích thước: cao 63,2cm, rộng 56cm, ngang 53cm.

- Niên đại: Thế kỷ VII, thuộc niên đại văn hóa Óc Eo.

- Miêu tả: Hiện vật là một bộ linga – yoni và bệ thờ, gồm 4 phần ghép lại tạo thành một khối thống nhất.

 - Giá trị hiện vật:

          Bộ linga-yoni Linh Sơn là hiện vật duy nhất còn đầy đủ các phần gắn khớp với nhau, cũng là hiện vật được chế tác hoàn thiện nhất được tìm thấy. Đặc điểm hiện vật gồm 4 phần ghép khớp với nhau không chỉ khẳng định cho trình độ kỹ thuật chế tác rất cao, mà còn góp thêm tư liệu đầy đủ cho một loại hình hiện vật điêu khắc độc đáo trong nền nghệ thuật tạo hình vốn đã rất đa dạng, phong phú của văn hóa Óc Eo.

Hiện vật có sự kết hợp độc đáo trong việc sử dụng hai loại chất liệu đá có màu sắc khác nhau, trong đó đá sử dụng cho khối linga – yoni rất hiếm khi sử dụng trong các điêu khắc tôn giáo thuộc văn hóa Óc Eo ở Nam Bộ. Tính độc đáo trong việc sử dụng kết hợp hai chất liệu đá không chỉ đem lại hiệu ứng về thẩm mỹ cũng như tính hướng tâm mà còn đem lại hiệu ứng về mặt tôn giáo, về sự cao quý cho hiện vật được thờ phụng có tính chất quan trọng này.

Nội dung tôn giáo thể hiện trên hiện vật cũng cho thấy đây là sản phẩm của quá trình trao đổi, giao lưu mang đậm dấu ấn của văn hóa Ấn Độ, gần như xuyên suốt trong lịch sử hình thành và phát triển của văn hóa Óc Eo ở Nam Bộ Việt Nam cũng như sự hiện diện của nó trong suốt chiều dài lịch sử của khu vực Đông Nam Á thời cổ đại cho đến tận ngày nay.

7. Mukhalinga Ba Thê (Bảo vật quốc gia năm 2022)

- Nguồn gốc xuất xứ: Hiện vật phát hiện năm 1986 tại xã Vọng Thê, huyện Thoại Sơn, tỉnh An Giang.

- Chất liệu chính: Sa thạch hạt mịn màu xám đen, bề mặt có lớp patin màu xám ghi sáng..

- Kích thước: Cao 91,0cm; rộng 20,0 - 22,0cm; nặng 90.000gram.

- Niên đại: Thế kỷ VII, thuộc niên đại văn hóa Óc Eo.

- Miêu tả: Mukhaling ga Ba Thê  thể hiện một linga hình trụ vuông gồm ba phần đều nhau, tỷ lệ kích thước có sự khác biệt lớn với các đoạn cấu thành dài hơn so với chiều rộng, tạo cho linga có dáng dài hơn so với các hiện vật cùng loại. Phần đầu là hình khối tròn đều, thể hiện tả thực hình ảnh linga và phù điêu thần Shiva với tóc búi tròn, khuôn mặt thần Shiva tròn đầy đặn với các chi tiết mắt - mũi - miệng rõ nét, tai dài có đeo khuyên lớn. Phần thân giữa là hình khối trụ bát giác với các mặt làm cân đối. Phần dưới là khối hình trụ vuông, cân đối với các bề mặt phẳng đều đặn.

 - Giá trị hiện vật:

          Hiện vật Mukhalinga Ba Thê là một tác phẩm nghệ thuật tạo hình điêu khắc hoàn thiện và độc đáo thể hiện ở tỷ lệ kích thước khác biệt so với nhóm hiện vật cùng loại, là một trong những đại diện tiêu biểu cho tác động mạnh mẽ của văn minh Ấn Độ ảnh hưởng đến văn hóa - cư dân Óc Eo. Ngoài ra, Mukhalinga Ba Thê là di vật lịch sử tiêu biểu trong văn hóa Óc Eo thể hiện sự chuyển biến về mặt phong cách nghệ thuật tạo hình trong nhóm loại hình linga, là gạch nối chuyển tiếp từ loại hình linga hai phần hiện thực sang loại hình linga ba phần phát triển cao hơn sau đó. Phù điêu thần Shiva có khuôn mặt tròn đầy đặn mang đặc điểm đặc trưng nhân chủng của cư dân bản địa là biểu thị cụ thể cho sự dung hợp văn hóa bản địa và ngoại sinh.

Có thể nói, hiện vật Mukhalinga Ba Thê là tư liệu lịch sử quý hiếm không chỉ là sản phẩm phản ánh quá trình giao lưu văn hóa mà còn phản ánh thành tựu văn hóa - lịch sử của cư dân Nam Bộ trong quá trình khai phá và phát triển vùng đất.

 

 

 

Tác giả: admin

Tổng số điểm của bài viết là: 0 trong 0 đánh giá

Click để đánh giá bài viết

  Ý kiến bạn đọc

GIỜ THAM QUAN
Sáng Từ 8h đến 12h
Chiều Từ 13h30 đến 17h
Tất cả các ngày trong tuần (Trừ thứ Hai).

Thống kê truy cập
  • Trực tuyến23
  • Máy chủ tìm kiếm1
  • Khách viếng thăm22
  • Hôm nay813
  • Tháng hiện tại10,636
  • Tổng cộng60,486
Bạn đã không sử dụng Site, Bấm vào đây để duy trì trạng thái đăng nhập. Thời gian chờ: 60 giây
Gửi phản hồi