Di tích lịch sử cách mạng chùa Vân Long

Chùa tọa lạc trên cấp nhì của núi Tô (độ cao trên 400m), diện tích đất chùa khoảng 5.000m², trong đó diện tích xây chùa là 500m2.. Xưa kia đường lên chùa quanh co, uốn khúc, nhiều gộp đá cheo leo, cây rừng chằng chịt phủ cả lối đi.

Chùa Vân Long khởi dựng vào năm 1930, do ông Trần Hữu Lộc sáng lập và trụ trì, với mục đích bám trụ, gầy dựng cơ sở, nuôi chứa đùm bọc cán bộ hoạt động cách mạng.

Chùa Vân Long kiến trúc giản dị, gồm các công trình: Chính điện, hậu tố, nhà khách...

Chánh điện: mái lợp tole, vách tole, khung sườn bằng gỗ, nền lót gạch men, phía trước vách mặt tiền là tượng Phật Bà Quan Âm, tượng đứng trên tòa sen, bên trên có mái che hình lá bồ đề, dưới là hồ nước hình lục giác. Hai bên là cặp hạc trắng bằng xi măng đứng chầu.

Hệ thống các bàn thờ sắp xếp theo trật tự “tiền Phật hậu Tổ". Trung tâm chính điện trang trọng đặt bệ thờ Phật Thích Ca, sát vách mặt tiền là bàn thờ Hộ Pháp Di Đà. Mảng vách hai bên là các bàn thờ Đại Hạnh Phổ Hiền, bàn thờ Nguyễn Trung Trực, bàn thờ Địa Tạng Vương, bàn thờ Tam Vị Thánh Tổ (tượng tròn) và bàn thờ Cửu Huyển Thất Tổ (tranh kiếng).

Vách hậu (phía sau bệ thờ Phật Thích Ca) đặt bàn thờ Quan Âm Đại Sĩ. Cách chính điện một khoảng sân ngắn là hậu tổ, mái lợp tole, cột gỗ vuông, vách tole, nền xi măng. Chính giữa sát vách hậu là bàn thờ vị khai sơn tạo tự: Trần Hữu Lộc, hai bên là bàn thờ các linh vị - chiến sĩ trận vong, bàn thờ Gia tiên...

Ngoài ra còn có các công trình phụ như: cổng, miếu Ông Tà, miếu Chư vị sơn thần, miếu Bà, nhà mát, nhà khách cũng được thiết kế đơn giản.

Chùa Vân Long gắn bó mật thiết với cuộc sống người dân vùng núi Tô. Lịch sử chùa gắn liền lịch sử hình thành, phát triển của lịch sử cách mạng địa phương cũng như gắn liền với cuộc đời hoạt động cách mạng của vị trụ trì chùa - ông Trần Hữu Lộc. Ngay từ buổi đầu, chùa đã là nơi trú đóng và hoạt động hợp pháp của nhà sư yêu nước Trần Hữu Lộc, một chiến sĩ cách mạng kiên trung, đã hy sinh trong sự nghiệp cứu dân, cứu nước.

Chùa xây dựng trên vùng đồi núi cao, địa hình hiểm yếu, nhiều cây rừng xen lẫn những gộp đá cao to nhấp nhô như tấm lá chắn vững chắc che chở cán bộ hoạt động cách mạng. Vì thế, trong hai cuộc kháng chiến gian khổ mà hào hùng của dân tộc, chùa Vân Long là cơ sở nuôi chứa, đùm bọc an toàn của cán bộ hoạt động cách mạng tỉnh, huyện, xã. Nơi cất dấu tài liệu truyền đơn, tiếp tế lương thực, thực phẩm, luyện tập quân sự, sinh hoạt hội họp, nơi xây dựng các phong trào xã ấp chiến đấu, phát động các phong trào đấu tranh chính trị, binh vận... Từ sân chùa nhìn ra bốn phía, có thể quan sát được nhiều hướng, thuận lợi trú đóng cũng như bố phòng bảo vệ, khi động có thể ẩn náo, chuyển hướng khác, ngược lại có thể bất thần xông ra tiêu diệt địch hoặc tiến hành trận chiến dài ngày. Hơn nữa, căn cứ chùa Vân Long còn góp phần hỗ trợ đắc lực cho căn cứ đồi Tức Dụp giành nhiều thắng lợi, trong những năm tháng chống Mỹ đầy gay go và quyết liệt.

Chiến tranh đã qua đi, ngôi chùa vẫn còn đó, như một thông điệp, một minh chứng lịch sử cách mạng hào hùng của quân dân huyện Tri Tôn nói chung, xã Núi Tô nói riêng. Qua đó, giáo dục thế hệ trẻ hôm nay hiểu hơn về truyền thống đấu tranh bất khuất của cha ông, nâng cao tinh thần yêu quê hương đất nước, ra sức cống hiến nhiều hơn nữa góp phần xây dựng quê hương ngày càng khởi sắc.

Từ những nội dung chứa đựng, chùa Vân Long vinh dự được Ủy ban nhân dân tỉnh An Giang xếp hạng là di tích lịch sử cách mạng theo Quyết định số 2366/QĐ.UBND ngày 18/12/2012.