Di tích lịch sử cách mạng chùa Phước Điền

Từ thời khai hoang lập ấp năm 1851, cụ Đoàn Minh Huyên cho dựng một trại ruộng tại làng Xuân Sơn để tín đồ khai phá đất đai làm ruộng và đặt tên là chùa Phước Điền. Đến nay người dân địa phương vẫn quen gọi là “Trại ruộng Thới Sơn” hay “Trại ruộng Phước Điền”.

Chùa Phước Điền hình thành cùng thời với chùa Phật Lâm Vồ. Ngay từ đầu, ý đồ của cụ Đoàn Minh Huyên dựng trại ruộng, mở mang đất hoang là để xây dựng cơ sở hậu cần, nuôi quân, chờ thời cơ khởi nghĩa. Thời gian trôi qua, cụ Đoàn mất vào năm 1856. Chí lớn của cụ Đoàn không thành nhưng các thế hệ đồ đệ vẫn nuôi dưỡng tinh thần yêu nước của cụ, tích cực tham gia các hoạt động yêu nước. Từ đó, chùa Thới Sơn trở thành căn cứ cách mạng của địa phương. Trong kháng chiến chống Pháp, địa bàn ấp Thới Thuận là căn cứ bất khả xâm phạm của lực lượng cách mạng. Các trận càn lớn của lính pháp đều bị du kích Thới Sơn đánh trả kiên cường. Dù vậy, chùa vẫn bị giặc Pháp phá hủy, sau đó được nhân dân xây dựng lại. Cơ sở thờ tự ổn định, nhân dân yên tâm lao động sản xuất, phát triển đời sống và củng cố cơ sở cách mạng. Trong kháng chiến chống Mỹ, dưới sự lãnh đạo của Đảng, lực lượng cách mạng đánh bại nhiều cuộc càn quét, gom dân lập ấp chiến lược của sư đoàn chủ lực ngụy. Sau nhiều cuộc càn không thành, địch tập trung hỏa lực có xe tăng, máy bay yểm trợ đánh sâu vào căn cứ và dùng bom đánh sập chùa, làm cháy nhiều nhà dân. Tuy chiến sự vùng giải phóng Thới Thuận gay go nhưng chính quyền cách mạng vẫn hỗ trợ cho nhân dân trùng tu lại ngôi chùa để củng cố lại căn cứ kháng chiến. Nhân dân Thới Sơn bám đất giữ làng, ủng hộ cách mạng, tiếp tế lương thực, nuôi chứa cán bộ, đấu tranh trực diện với kẻ thù, góp phần cùng cả nước làm nên thắng lợi chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử năm 1975.

Chùa Phước Điền được xây dựng trên diện tích đất thổ cư 2500m² bao gồm: Khu vực sân, chính điện, hậu tổ, nhà khách, đông tây lang, nhà bếp. Giữa sân là miếu Tam hoàng Ngũ đế, hai bên có miếu: Thổ thần, Tả ban – Hữu ban. Trước sân bên phải, cặp bờ kênh có miếu thần Tĩnh, giếng nước là di tích trên 100 năm, do cụ Đoàn Minh Huyên đào từ thời khai sơn tạo tự để lấy nước sinh hoạt cho đoàn người đến khai hoang lập ấp.

Chính điện thờ Tam giáo quy nguyên, Ngũ chi hiệp nhứt. Giữa trước chính điện là bàn thờ Long thần Hộ pháp, hai bên là bàn thờ Tả ban, Hữu ban. Nối tiếp theo là bàn thờ trăm họ, bàn thờ Tổ quốc, Phật thầy, Cửu huyền Thất tổ, cụ Nguyễn Trung Trực và bàn thờ bà hai Đoàn Thị Mun.

Chùa Phước Điền thuộc hệ pháp Bửu Sơn Kỳ Hương, tu hành theo tứ trọng ân: Ân tổ tiên cha mẹ, ân tam bảo, ân đất nước và ân đồng bào nhân loại. Đặc điểm người theo đạo này là không ăn chay, không cạo tóc, chùa không thờ cốt tượng, biểu tượng của đạo là tấm trần điều.

Các lệ cúng chính trong năm:

- Lễ giỗ cụ Đoàn Minh Huyên vào ngày 11, 12/8 âm lịch.

- Rằm tháng giêng, tháng bảy, tháng mười.

Trong hai thời kỳ kháng chiến chống thực dân và đế quốc, chùa được chi bộ Đảng địa phương chọn làm nơi tổ chức các phong trào đấu tranh chống giặc, nơi tiếp tế lương thực thực phẩm, nơi nuôi chứa cán bộ cách mạng cấp huyện, xã và cất giấu vũ khí, tài liệu. Với những thành tích đạt được, nhà chùa và ông từ Hóa được Nhà nước tặng nhiều bằng khen.

Quá trình hình thành chùa Phước Điền gắn liền với lịch sử đấu tranh cách mạng của địa phương, kết hợp với nhiều thành tích nổi bật trong chiến đấu bảo vệ Tổ quốc nên chùa Phước Điền được Ủy ban Nhân dân tỉnh An Giang xếp hạng là di tích lịch sử cách mạng theo Quyết định số 1910/1999/QĐ.UB ngày 26/8/1999.