Di tích lịch sử Chốt Thép Nhơn Hưng

Chốt Thép Nhơn Hưng trước kia là đồn do thực dân Pháp xây dựng. Sau đó, đế quốc Mỹ tiếp tục sử dụng, đến ngày giải phóng, thống nhất đất nước chính quyền của ta tiếp quản đồn. Trong chiến tranh biên giới Tây Nam, quân ta tận dụng đồn này để lập chốt chống lại quân Pôn-Pốt. Dù bị địch bắn phá và tấn công nhiều lần vẫn không chiếm được vị trí này nên gọi là Chốt Thép Nhơn Hưng. Chốt Thép Nhơn Hưng còn có những tên gọi khác như: đồn Cây Mít, đồn Cây Còng, đồn Tam Giác.

Trong chiến tranh xâm lược Việt Nam, thực dân Pháp tăng cường xây dựng nhiều đồn bót, lô cốt, tháp canh,… trên chiến trường cả nước thành hệ thống liên hoàn nằm dọc các tuyến biên giới giao thông thủy, bộ và các địa bàn quan trọng nhằm bảo vệ vùng trọng yếu, làm cứ điểm án ngữ hành lang cơ động chia cắt, ngăn chặn lực lượng chi viện, liên lạc của ta với các địa phương và từ Trung ương, trong đó có Chốt Thép Nhơn Hưng. Từ nơi đây, chúng triển khai các cuộc hành quân càn quét, bắn phá cơ sở cách mạng của ta.

Đến khi Đế quốc Mỹ xâm lược, nơi đây là công trình quân sự của Mỹ - Ngụy, được sửa chữa và xây dựng thêm một số phần vào khoảng những năm 1960, là nơi đóng trú của lực lượng lính Ngụy (khoảng một trung đội), là một hệ thống tường thành kiên cố vững chắc.

Thời kỳ chiến tranh biên giới Tây Nam, các công trình quân sự trong khu vực Chốt Thép Nhơn Hưng là nơi bám trụ, trú đóng, xuất kích tiêu diệt địch, góp phần làm nên thắng lợi oanh liệt, bảo vệ vùng biên cương thiêng liêng của Tổ quốc. Tổng kết cuộc chiến tranh, với tinh thần đoàn kết chiến đấu ngoan cường, quân dân xã Nhơn Hưng đã đánh 72 trận (tại nhiều chốt trên địa bàn), diệt được 146 tên, thu 56 súng các loại, đặc biệt đã bám trụ “Chốt thép thành đồng” giữ vững địa bàn. Xã Nhơn Hưng là xã biên giới duy nhất không bị địch chiếm giữ. Với những chiến công và thành tích đó ngày 20/12/1979, dân quân du kích xã Nhơn Hưng, huyện Tịnh Biên, tỉnh An Giang, vinh dự được Nhà nước phong tặng danh hiệu “Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân”.

Về kết cấu công trình, khởi nguyên công trình quân sự Chốt Thép Nhơn Hưng gồm: bức tường thành, các lô cốt, hầm chỉ huy, hệ thống giao thông hào,… Ngày nay, chỉ còn lại bức tường thành và phần dưới của các giao thông hào (các giao thông hào hiện nay xây chồng lên lớp nền các giao thông hào cũ).

Quan trọng nhất trong khu vực Chốt Thép Nhơn Hưng là bức tường thành chắn dọc đoạn bờ Nam kênh Vĩnh Tế. Bức tường thành vừa có vai trò che chở cho lực lượng kháng chiến bên trong, vừa che chắn đạn pháo từ bên ngoài rất hiệu quả, đặc biệt qua hệ thống các lỗ châu mai quân ta có thể quan sát được thế trận bên kia bờ Bắc kênh Vĩnh Tế của Pôn-Pốt. Bên trong bức tường thành là hệ thống 03 lô cốt được bố trí theo dạng hình tam giác. Bức tường thành và các lô cốt là công sự kiên cố vững chắc bằng đá núi, súng bộ binh thường không bắn thủng. Các lô cốt có hình lăng trụ tròn, đường kính khoảng 2m, bên trên các lô cốt có nắp đậy bằng bê tông cốt thép rất chắc chắn và chống được bom đạn, từ nền đất lên 1m có các lỗ châu mai bắn ra từ nhiều phía. Bên trong lô cốt có nơi nghỉ ngơi, canh gác cho binh lính. Ban ngày đứng trên nắp các lô cốt có thể quan sát được ở xa. Chính giữa (hơi chếch về bên trái đồn) là hầm thông tin (nơi đặt hệ thống điện đài thông tin, liên lạc). Nối liền các lô cốt là hệ thống giao thông hào, xây dựng theo hình chữ Z nối liền liên hoàn. Trong tác chiến, hệ thống giao thông hào này giúp quân ta dễ dàng di chuyển qua lại tới các lô cốt trong chốt.

Năm 2001, nhằm nâng cao mặt bằng chống lũ, phần nền đất bên trong bức tường thành đã được san lấp cao lên khoảng 1,5m, do đó dấu tích Chốt Thép Nhơn Hưng chỉ còn lại bức tường thành. Các lô cốt, hầm chỉ huy và giao thông hào cũ chỉ còn lại nền móng, thay vào đó là các công trình quân sự phòng thủ mới: Hầm chỉ huy, các công sự, giao thông hào như ngày nay.

Di tích Chốt Thép Nhơn Hưng chứa đựng nhiều sự kiện lịch sử đấu tranh cách mạng tại địa phương, có giá trị cao về lịch sử đấu tranh gian khổ, hào hùng của quân dân Nhơn Hưng trong chiến tranh biên giới Tây Nam. Nơi này đã che chắn, bảo vệ nhiều thế hệ cán bộ kháng chiến của ta, cũng là nơi ta xuất kích chặn đánh tiêu diệt nhiều sinh lực địch, lập nên những thành tích đáng trân trọng và tự hào của xã Nhơn Hưng anh hùng. Chiến thuật lấy ít địch nhiều, kiên cường bám trụ cơ sở chiến đấu và chấp nhận gian khổ hy sinh đã đem lại kết quả. Đó là chiến thắng của chính nghĩa, sẽ có giá trị trường tồn trong lịch sử nhân loại. Chốt Thép Nhơn Hưng đã trở thành minh chứng, dấu tích lịch sử đấu tranh kiên cường bất khuất của quân dân Nhơn Hưng anh hùng, hình ảnh “Chốt Thép thành đồng” đã in đậm trong tâm trí người dân Nhơn Hưng nói riêng, thị xãTịnh Biên nói chung.

Từ những giá trị lịch sử tiêu biểu trên, Chốt Thép Nhơn Hưng được Ủy ban Nhân dân tỉnh An Giang xếp hạng di tích lịch sử theo Quyết định số 2109/QĐ-UBND, ngày 26/11/2014./.